MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐÁNG QUAN TÂM TRONG VIỆC
BIÊN DỊCH
KHUNG PHÂN LOẠI THẬP PHÂN DEWEY
LÊ
NGỌC OÁNH, ML., Thư viện ĐH Mở - Bán công
Trong số những người làm công tác thư viện tại Việt nam hiện
tại, đang có một khuynh hướng biên dịch và sử dụng Khung phân loại thập phân
Dewey. Để biên dịch Khung phân loại này hầu sử dụng cho các thư viện tại Việt
nam, có một vấn đề nổi bật là cần mở rộng những con số liên quan đến Việt nam mà
trong bản gốc những con số này rất là đơn giản. Những con số đó nằm trong:
- Bảng phân mục về các khu vực địa dư (Bảng
2);
- Các con số về thời kỳ lịch sử;
- Các con số phân loại về Văn học và tu từ
học.
Trong bảng phân mục về các khu vực địa dư
Con số dành cho Việt nam là con số duy nhất 597.
Ta phải mở rộng con số này cho các khu vực địa dư tại Việt nam, và vì chỉ có một
con số duy nhất trong bản gốc, việc mở rộng con số này rất là dễ dàng, không có
khó khăn trở ngại gì. Ta chỉ việc áp dụng bảng phân chia các khu vực hành chánh
tại Việt nam của nhà nước vào việc thêm các số. Chẳng hạn thêm chữ số thứ 4 cho
các miền (Thượng du, Trung du; Châu thổ bắc bộ; Bắc, Trung Cao nguyên; Duyên hải
Trung bộ...). Ta thêm chữ số thứ 5 cho các thành phố và các tỉnh, chữ số thứ 6
cho các thị xã, thị trấn, quận, huyện,...
Trong các con số về thời kỳ
lịch sử
Ta có con số phân loại
959.7 dành cho Việt nam. Số phân loại này cũng chỉ chia làm hai thời kỳ
lịch sử:
- Thời kỳ Tiền sử cho đến năm 1949 với số phân loại
959.703
- Thời kỳ độc lập tứ năm 1949 trở đi với số phân
loại 959.704
Với các con số
tiểu phân thành nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau mà các nhà sử học của chúng ta
ngày nay chắc chắn là không đồng quan điểm với sự phân chia này, nhất là không
thể lấy mốc thời gian 1949 để phân định thời kỳ độc lập. Hơn nữa, lịch sử Việt
nam còn có bao nhiên thời đại và triều đại (thuộc Cổ, Bắc thuộc, Tự chủ, Pháp
thuộc, Độc lập, Kháng chiến, chống xâm lược; Các triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần,
Hậu Lê, Nguyễn và các nền Dân chủ sau này). Ta không thể phân chia đơn giản có
hai thời kỳ lịch sử. Ở đây, các chuyên gia về thư viện phải có sự phối hợp với
các sử gia của Viện Khoa học Xã hội để phân chia lại thời kỳ lịch sử trong khung
phân loại này. Ta có thể lấy số phân loại gốc 959.7 dành cho lịch sử Việt nam,
rồi lấy thêm số lẻ thứ 2 dành cho các thời đại lịch sử, số lẻ thứ 3 dành cho các
triều đại và chế độ chính trị, số lẻ thứ 4 dành cho các triều vua và các nguyên
thủ quốc gia,... cũng không vì sự không hợp lý của bảng phân loại gốc mà chúng
ta không sử dụng hệ thống phân loại này. Chúng ta phân chia lại theo quan điểm
của chúng ta và chúng ta thuyết phục cơ quan chịu trách nhiệm xuất bản và những
người kế tục biên soạn bộ phân loại này chấp nhận quan điểm của chúng ta, đưa sự
phân chia thời kỳ lịch sử của chúng ta vào khung phân loại của họ.
Trong các con số phân loại về
văn học và tu từ học
Con số phân
loại dành cho văn học Việt nam là 895.922. Với con số này, ta còn phải
thêm các số tiểu phân mục về thể loại văn học và thời kỳ văn học ở Việt nam nữa,
như vậy con số sẽ rất dài.
Với con số phân loại 810 dành cho văn học châu Mỹ
bằng tiếng Anh, tất cả các bảng phân loại Dewey từ ấn bản lần thứ 18 đến 21 đều
có chú thích rằng: " Nếu muốn có sự chú trọng về địa phương và muốn cho một
con số ngắn hơn về một nền văn học nào đó khác hơn là văn học châu Mỹ bằng tiếng
Anh (ý nói với các tác phẩm văn học và các tác phẩm về văn học bản xứ trong thư
viện của một nước nào đó), ta có thể xếp nền văn học đó ở đây; trong trường hợp
này, xếp nền văn học châu Mỹ bằng tiếng Anh vào 820 (Nền văn học Anh và
Anglo-Saxon)".
Như vậy ta có thể lấy con số 810 cho Văn học
Việt nam. Tiếp theo, ta phải thiết lập các con số tiểu phân cho các thể loại văn
học và cho các thời kỳ Văn học tại Việt nam.
Bảng tiểu phân thời kỳ văn học của Hoa kỳ chia nền văn học Hoa kỳ
làm 5 thời kỳ:
1 Thời kỳ thuộc địa 1607 - 1776
2 Thời kỳ sau Cách mạng, 1776 - 1830
3 Giữa thế kỷ XIX, 1830 - 1861
4
Hậu bán thế kỷ XIX, 1861 - 1900
5 Thế kỷ XX
52 Tiền bán thế kỷ XX, 1900 -
1945
54 Hậu bán thế kỷ XX, 1945
-
Ta cũng có thể chia văn học Việt nam
thành nhiều thời kỳ, Ví dụ như:
1 Thời kỳ Văn học phôi thai
2 Thời kỳ Văn học Lý Trần
3 Thời kỳ Lê Mạc và Trịnh-Nguyễn
phân tranh
4 Thời nhà Nguyễn
5 Thời kỳ chuyển tiếp giữa Văn
học Hán Nôm và Văn học Quốc ngữ
6
Thời kỳ Văn học tiền chiến
7 Thời
kỳ kháng chiến 1945 - 1954
8 Thời
kỳ sau 1954 đến 1975
9 Thời kỳ
thống nhất đất nước, 1975 -
Trong mục 810 của bảng phân loại gốc, ta có các
con số tiểu phân của các thể loại văn học Hoa kỳ như:
811 Thi ca
812 Kịch
813 Tiểu thuyết
814 Tiểu luận
815
Diễn từ
816 Thư từ
817 Châm biếm trào phúng
818 Linh tinh
Ta cũng có thể lấy
những con số này cho các thể loại văn học tại Việt nam. Tuy nhiên, trong các thể
loại văn học Mỹ:
811 Thi ca lại có thể
tiểu phân thành các thể thơ đặc biệt nữa
811.02 Bi kịch
811.03
Anh hùng ca
811.04 Trữ tình
811.05 Tôn giáo
811.06 Miêu tả
811.07
Châm biếm và trào phúng
Các thể thơ của Việt nam có một bản sắc riêng trong
thi ca không giống như các thể thơ trong thi ca Mỹ. Ta cũng có thể dùng các số
lẻ từ .01 đến .09 để biểu thị các thể thơ đặc sắc trong thi ca Việt nam, chẳng
hạn như:
- Lục bát và biến thể
- Luật thơ cổ (thất ngôn, ngũ ngôn, tứ
tuyệt...)
- Hát nói
- Phú, văn tế
- Vè
- Câu đố
- Thơ mới
- Thơ tự do,...
Và dùng số lẻ đầu tiên từ .1 đến .9 để xếp loại các thời kỳ
thi ca.
812 Kịch lại có thể tiểu phân
thành các loại kịch đặc biệt nữa:
812.02 Soạn cho vô tuyến truyền thanh và vô tuyến truyền hình
812.03 Soạn cho điện ảnh
812.04 Kịch chủ đề
812.041 Kịch một màn
812.045 Kịch độc diễn
812.05 Kịch loại đặc biệt
812.051 Bi kịch và những kịch có tính
cách nghiêm trang
812.0512 Bi kịch
812.0514 Kịch lịch sử
812.0516 Kịch tôn giáo và có tính cách
đạo đức
812.052 Hài kịch và bi hài kịch
812.0523 Hài kịch
812.0527 Bi hài kịch
812.057 Những loại khác và những kịch
linh tinh
Cũng như vậy, các loại kịch của Việt nam có một bản sắc riêng
không giống như các loại kịch trong văn học Mỹ. Ta có thể dùng các số lẻ từ .01
đến .09 để thể hiện các loại kịch trong văn học Việt nam:
- Hát bội
- Hát chèo
- Cải lương
- Kịch nói
- Hài kịch
- Bi kịch
- Kịch thơ
- Các loại kịch khác
- Ca nhạc kịch
Và dùng số lẻ đầu tiên từ .1 đến .9 để xếp loại các thời kỳ
kịch nghệ
813 Tiểu thuyết lại có
thể tiểu phân thành các loại đặc biệt nữa
813.01 Truyện ngắn
813.02 Đoản thiên tiểu thuyết
813.03 Tiểu thuyết
813.06 Tiểu thuyết hoạt kê (sách hình khôi hài)
813.08 Các loại tiểu thuyết đặc biệt
813.081 Lịch sử
813.083 Xã hội, tâm lý, hiện thực
813.084 Nghề nghiệp
813.085 Tình cảm
813.087 Phiêu lưu
813.0872 Huyền bí và hồi hộp
813.0874 Cao bồi
813.0876 Khoa học
Các loại tiểu thuyết của Việt nam cũng
có đôi chút không giống như các loại tiểu thuyết trong văn học Mỹ. Ta cũng có
thể dùng các số lẻ từ .01 đến .09 để thể hiện các loại tiểu thuyết trong văn học
Việt nam:
- Truyện ngắn
- Đoản thiên tiểu thuyết, tân truyện
- Tiểu thuyết
- Lịch sử
- Xã hội, tâm lý, hiện thực
- Nghề nghiệp
- Tình cảm
- Phiêu lưu
- Thần thoại và hoang đường
- Trinh thám
- Khoa học (kể cả khoa học giả tưởng)
- Trường thiên tiểu thuyết
- Truyện tranh
- Truyện Thiếu nhi
- Các loại khác
Và dùng số lẻ đầu tiên từ .1 đến .9 để thể hiện các thời kỳ
tiểu thuyết trong văn học Việt nam
814
Tiểu luận có thể lấy số phân loại này cho tiểu luận Việt nam
815 Diễn từ lại có thể tiểu
phân thành các loại diễn từ sau đây
815.01 Diễn thuyết công cộng
815.03 Tranh biện và thảo luận công cộng
815.04 Kể chuyện
815.05 Đàm thoại
Ta có thể lấy các con số phân loại này
cho các thể loại diễn từ tại Việt nam
816 Thư tín có thể lấy số phân loại này cho thư tín
Việt nam
817 Châm biếm và trào
phúng có thể lấy số phân loại này cho châm biếm và trào phúng của Việt nam
818 Linh tinh lại có thể tiểu
phân thành các loại
818.02 Trích dẫn,
thơ chế nhạo, giai thoại
818.03 Nhật
ký, hồi ký
Ta có thể lấy các số lẻ từ .01 đến 09 để tiểu phân mục này thành
các loại:
- Trích dẫn
- Nhật ký, hồi ký, tạp ghi
- Tùy bút
- Phóng sự
- Điếu văn
- Các loại khác
Các ý kiến về việc tiểu phân các thời kỳ văn học và các thể
loại văn học dành cho văn học Việt nam trên đây chỉ là những gợi ý. Cần phải có
một sự cộng tác chặt chẽ giữa các chuyên gia về thư viện học và các chuyên gia
của viện Văn học Việt nam khi biên dịch khung phân loại này và cần có sự nghiên
cứu tỉ mỉ khi ấn định các thời kỳ văn học và các thể loại Văn học tại Việt nam.
Hy vọng rằng những gợi ý trên đây sẽ là những ý kiến
hữu ích cho uỷ ban biên dịch Khung phân loại Thập phân Dewey sau này.