Danh xưng Thư viện đại học

VÀI SUY NGHĨ VỀ DANH XƯNG THƯ VIỆN ĐẠI HỌC

NGUYỄN MINH HIỆP, BA., MS. - GĐ Thư viện ĐH Khoa học Tự nhiên

Ở nước ta, một số Thư viện đại học bỗng dưng đổi tên THƯ VIỆN ĐẠI HỌC thành Trung tâm Thông tin và Tư liệu đại học hoặc Trung tâm thông tin và Thư viện đại học. Việc làm này có ý nghĩa gì ? Đây sẽ là một đề tài thảo luận tại Hội thảo Quý II/2000 của CLB Thư viện với chủ đề "Vai trò Thư viện đại học" để thống nhất danh xưng Thư viện đại học.

Thư viện đại học (Academic library) là một loại hình thư viện trong trường đại học và viện nghiên cứu. Vì Thư viện đại học là một cơ sở thiết yếu nhất trong một trường đại học nên danh xưng THƯ VIỆN ĐẠI HỌC gắn liền với tên của trường đại học đã trở nên thân thương và mang ý nghĩa thiêng liêng của một trường đại học. Đó là giá trị tinh thần lớn nhất: Thư viện đại học Cần thơ, Thư viện đại học Đà lạt, Thư viện đại học Tây nguyên, Thư viện đại học quốc gia TP. Hồ Chí Minh. Trên thế giới cũng chẳng có nơi nào thay đổi giá trị lớn đó: Thư viện đại học Harvard, Thư viện đại học Illinois, Thư viện đại học Cambridge, Thư viện đại học Malaya, Thư viện đại học Thammasat, Thư viện đại học quốc gia Singapore, vv...

Ngành nghề thư viện có thay đổi hoặc mở rộng hơn: từ cán bộ thư viện (librarian) ta có thêm cán bộ thông tin hay quản lý thông tin (information professional) và rồi đây sẽ là một để trở thành cán bộ quản lý tri thức (knowledge professional). Hay nói cách khác, hình thức hoạt động thư viện có thay đổi nhưng THƯ VIỆN ĐẠI HỌC vẫn luôn luôn mang tính chất truyền thống và hiện đại với ý nghĩa rộng lớn là Trung tâm tri thức của một trường đại học.

Trong một trường hay một viện đại học, danh xưng THƯ VIỆN ĐẠI HỌC là tên của một Thư viện chính hay một hệ thống gồm nhiều thư viện thành viên và các trung tâm tư liệu hay trung tâm thông tin chuyên ngành. Đó là giá trị tổng hợp hay chủ đạo của Thư viện đại học. Một khi chúng ta không dùng danh xưng THƯ VIỆN ĐẠI HỌC cho Thư viện đại học là ta đã giới hạn giá trị đó của Thư viện đại học.

Các danh xưng trong hệ thống thư viện của một trường hay viện đại học như sau:

Trung tâm tư liệu (Resource center): Tủ sách hay kho tư liệu của một khoa hay bộ môn chưa đủ tiêu chuẩn của một Thư viện. Ví dụ: Trung tâm tư liệu Tiếng Anh (English Resource Center) của Khoa Anh văn.
Trung tâm thông tin (Information center): Thường là Trung tâm thông tin của một khoa hay một chuyên ngành nào đó có hoạt động chính là dịch vụ thông tin của chuyên ngành đó. Ví dụ: Trung tâm thông tin môi trường của Khoa Khoa học Môi trường.
Trung tâm thông tin và tư liệu: Bản thân từ này có nghĩa là Thư viện, nhưng dành cho Thư viện chuyên ngành (Special library), ví dụ: Trung tâm thông tin và tư liệu khoa học công nghệ quốc gia. Còn trong hệ thống Thư viện đại học (Academic library) từ này không nên dùng, nếu có dùng chỉ dành cho Thư viện khoa, bộ môn hay chuyên ngành đặc biệt nào đó trong trường đại học.

Có thư viện đại học muốn thể hiện hoạt động của mình bao gồm những bước tiến của ngành thông tin thư viện nên có những danh xưng như là: Trung tâm thông tin và Thư viện đại học (hàm ý có hoạt động thư viện truyền thống và hoạt động dịch vụ thông tin trong thư viện đại học - giống như một số học viện chuyên ngành ở Thái lan) hay Thư viện điện tử đại học (hàm ý đã hình thành hoạt động thư viện điện tử trong thư viện đại học). Với tư duy như vậy và với đà phát triển của ngành thông tin thư viện, danh xưng lại phải được đổi thêm một lần nữa là Trung tâm tri thức đại học ?!

Dẫu rằng, mai đây nghề thư viện hay quản lý thông tin được đổi tên là nghề quản lý tri thức chăng nữa thì Thư viện đại học vẫn là THƯ VIỆN ĐẠI HỌC với đầy đủ giá trị của nó: Mọi chiến lược phát triển khoa học kỹ thuật đều xuất phát từ đại học, và Thư viện đại học là cái nôi là Trung tâm tri thức của đại học. Hãy trả THƯ VIỆN ĐẠI HỌC về cho Thư viện đại học, đừng đánh mất giá trị của chính mình!

Thời gian sắp đến đây sẽ có hội nghị "ASEAN Varsities' Debate VII" cũng tại Đại học Malaya. Sẽ có nhiều Thư viện đại học Việt nam được mời tham dự. Chúng ta sẽ dùng danh xưng gì đây để thống nhất với chúng ta và hội nhập bè bạn. Phải chăng là THƯ VIỆN ĐẠI HỌC.