Tìm kiếmNhan đềĐề mụcTổ chức

Vấn đề dịch DDC
 MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐÁNG QUAN TÂM TRONG VIỆC BIÊN DỊCH
KHUNG PHÂN LOẠI THẬP PHÂN DEWEY

LÊ NGỌC OÁNH, ML., Thư viện ĐH Mở - Bán công

 Trong số những người làm công tác thư viện tại Việt nam hiện tại, đang có một khuynh hướng biên dịch và sử dụng Khung phân loại thập phân Dewey. Để biên dịch Khung phân loại này hầu sử dụng cho các thư viện tại Việt nam, có một vấn đề nổi bật là cần mở rộng những con số liên quan đến Việt nam mà trong bản gốc những con số này rất là đơn giản. Những con số đó nằm trong:
  • Bảng phân mục về các khu vực địa dư (Bảng 2);
  • Các con số về thời kỳ lịch sử;
  • Các con số phân loại về Văn học và tu từ học.
Trong bảng phân mục về các khu vực địa dư
Con số dành cho Việt nam là con số duy nhất 597. Ta phải mở rộng con số này cho các khu vực địa dư tại Việt nam, và vì chỉ có một con số duy nhất trong bản gốc, việc mở rộng con số này rất là dễ dàng, không có khó khăn trở ngại gì. Ta chỉ việc áp dụng bảng phân chia các khu vực hành chánh tại Việt nam của nhà nước vào việc thêm các số. Chẳng hạn thêm chữ số thứ 4 cho các miền (Thượng du, Trung du; Châu thổ bắc bộ; Bắc, Trung Cao nguyên; Duyên hải Trung bộ...). Ta thêm chữ số thứ 5 cho các thành phố và các tỉnh, chữ số thứ 6 cho các thị xã, thị trấn, quận, huyện,...

Trong các con số về thời kỳ lịch sử
Ta có con số phân loại 959.7 dành cho Việt nam. Số phân loại này cũng chỉ chia làm hai thời kỳ lịch sử:

Với các con số tiểu phân thành nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau mà các nhà sử học của chúng ta ngày nay chắc chắn là không đồng quan điểm với sự phân chia này, nhất là không thể lấy mốc thời gian 1949 để phân định thời kỳ độc lập. Hơn nữa, lịch sử Việt nam còn có bao nhiên thời đại và triều đại (thuộc Cổ, Bắc thuộc, Tự chủ, Pháp thuộc, Độc lập, Kháng chiến, chống xâm lược; Các triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần, Hậu Lê, Nguyễn và các nền Dân chủ sau này). Ta không thể phân chia đơn giản có hai thời kỳ lịch sử. Ở đây, các chuyên gia về thư viện phải có sự phối hợp với các sử gia của Viện Khoa học Xã hội để phân chia lại thời kỳ lịch sử trong khung phân loại này. Ta có thể lấy số phân loại gốc 959.7 dành cho lịch sử Việt nam, rồi lấy thêm số lẻ thứ 2 dành cho các thời đại lịch sử, số lẻ thứ 3 dành cho các triều đại và chế độ chính trị, số lẻ thứ 4 dành cho các triều vua và các nguyên thủ quốc gia,... cũng không vì sự không hợp lý của bảng phân loại gốc mà chúng ta không sử dụng hệ thống phân loại này. Chúng ta phân chia lại theo quan điểm của chúng ta và chúng ta thuyết phục cơ quan chịu trách nhiệm xuất bản và những người kế tục biên soạn bộ phân loại này chấp nhận quan điểm của chúng ta, đưa sự phân chia thời kỳ lịch sử của chúng ta vào khung phân loại của họ.

Trong các con số phân loại về văn học và tu từ học
Con số phân loại dành cho văn học Việt nam là 895.922. Với con số này, ta còn phải thêm các số tiểu phân mục về thể loại văn học và thời kỳ văn học ở Việt nam nữa, như vậy con số sẽ rất dài.

Với con số phân loại 810 dành cho văn học châu Mỹ bằng tiếng Anh, tất cả các bảng phân loại Dewey từ ấn bản lần thứ 18 đến 21 đều có chú thích rằng: " Nếu muốn có sự chú trọng về địa phương và muốn cho một con số ngắn hơn về một nền văn học nào đó khác hơn là văn học châu Mỹ bằng tiếng Anh (ý nói với các tác phẩm văn học và các tác phẩm về văn học bản xứ trong thư viện của một nước nào đó), ta có thể xếp nền văn học đó ở đây; trong trường hợp này, xếp nền văn học châu Mỹ bằng tiếng Anh vào 820 (Nền văn học Anh và Anglo-Saxon)".

Như vậy ta có thể lấy con số 810 cho Văn học Việt nam. Tiếp theo, ta phải thiết lập các con số tiểu phân cho các thể loại văn học và cho các thời kỳ Văn học tại Việt nam.
Bảng tiểu phân thời kỳ văn học của Hoa kỳ chia nền văn học Hoa kỳ làm 5 thời kỳ:

Ta cũng có thể chia văn học Việt nam thành nhiều thời kỳ, Ví dụ như:
     1    Thời kỳ Văn học phôi thai
     2    Thời kỳ Văn học Lý Trần
     3    Thời kỳ Lê Mạc và Trịnh-Nguyễn phân tranh
     4    Thời nhà Nguyễn
     5    Thời kỳ chuyển tiếp giữa Văn học Hán Nôm và Văn học Quốc ngữ
     6    Thời kỳ Văn học tiền chiến
     7    Thời kỳ kháng chiến 1945 - 1954
     8    Thời kỳ sau 1954 đến 1975
     9    Thời kỳ thống nhất đất nước, 1975 -
Trong mục 810 của bảng phân loại gốc, ta có các con số tiểu phân của các thể loại văn học Hoa kỳ như:
    811    Thi ca
    812    Kịch
    813    Tiểu thuyết
    814    Tiểu luận
    815    Diễn từ
    816    Thư từ
    817    Châm biếm trào phúng
    818    Linh tinh
Ta cũng có thể lấy những con số này cho các thể loại văn học tại Việt nam. Tuy nhiên, trong các thể loại văn học Mỹ:
    811    Thi ca lại có thể tiểu phân thành các thể thơ đặc biệt nữa
    811.02    Bi kịch
    811.03    Anh hùng ca
    811.04    Trữ tình
    811.05    Tôn giáo
    811.06    Miêu tả
    811.07    Châm biếm và trào phúng
Các thể thơ của Việt nam có một bản sắc riêng trong thi ca không giống như các thể thơ trong thi ca Mỹ. Ta cũng có thể dùng các số lẻ từ .01 đến .09 để biểu thị các thể thơ đặc sắc trong thi ca Việt nam, chẳng hạn như:
    • Lục bát và biến thể
    • Luật thơ cổ (thất ngôn, ngũ ngôn, tứ tuyệt...)
    • Hát nói
    • Phú, văn tế
    • Vè
    • Câu đố
    • Thơ mới
    • Thơ tự do,...
Và dùng số lẻ đầu tiên từ .1 đến .9 để xếp loại các thời kỳ thi ca.
    812    Kịch lại có thể tiểu phân thành các loại kịch đặc biệt nữa:
    812.02    Soạn cho vô tuyến truyền thanh và vô tuyến truyền hình
    812.03    Soạn cho điện ảnh
    812.04    Kịch chủ đề
    812.041    Kịch một màn
    812.045    Kịch độc diễn
    812.05    Kịch loại đặc biệt
    812.051    Bi kịch và những kịch có tính cách nghiêm trang
    812.0512    Bi kịch
    812.0514    Kịch lịch sử
    812.0516    Kịch tôn giáo và có tính cách đạo đức
    812.052    Hài kịch và bi hài kịch
    812.0523    Hài kịch
    812.0527    Bi hài kịch
    812.057    Những loại khác và những kịch linh tinh
Cũng như vậy, các loại kịch của Việt nam có một bản sắc riêng không giống như các loại kịch trong văn học Mỹ. Ta có thể dùng các số lẻ từ .01 đến .09 để thể hiện các loại kịch trong văn học Việt nam:
    • Hát bội
    • Hát chèo
    • Cải lương
    • Kịch nói
      • Hài kịch
      • Bi kịch
      • Kịch thơ
      • Các loại kịch khác
    • Ca nhạc kịch
Và dùng số lẻ đầu tiên từ .1 đến .9 để xếp loại các thời kỳ kịch nghệ
    813    Tiểu thuyết lại có thể tiểu phân thành các loại đặc biệt nữa
    813.01    Truyện ngắn
    813.02    Đoản thiên tiểu thuyết
    813.03    Tiểu thuyết
    813.06    Tiểu thuyết hoạt kê (sách hình khôi hài)
    813.08    Các loại tiểu thuyết đặc biệt
    813.081    Lịch sử
    813.083    Xã hội, tâm lý, hiện thực
    813.084    Nghề nghiệp
    813.085    Tình cảm
    813.087    Phiêu lưu
    813.0872    Huyền bí và hồi hộp
    813.0874    Cao bồi
    813.0876    Khoa học
Các loại tiểu thuyết của Việt nam cũng có đôi chút không giống như các loại tiểu thuyết trong văn học Mỹ. Ta cũng có thể dùng các số lẻ từ .01 đến .09 để thể hiện các loại tiểu thuyết trong văn học Việt nam:
    • Truyện ngắn
    • Đoản thiên tiểu thuyết, tân truyện
    • Tiểu thuyết
      • Lịch sử
      • Xã hội, tâm lý, hiện thực
      • Nghề nghiệp
      • Tình cảm
      • Phiêu lưu
      • Thần thoại và hoang đường
      • Trinh thám
      • Khoa học (kể cả khoa học giả tưởng)
      • Trường thiên tiểu thuyết
      • Truyện tranh
      • Truyện Thiếu nhi
      • Các loại khác
Và dùng số lẻ đầu tiên từ .1 đến .9 để thể hiện các thời kỳ tiểu thuyết trong văn học Việt nam
    814   Tiểu luận có thể lấy số phân loại này cho tiểu luận Việt nam
    815   Diễn từ lại có thể tiểu phân thành các loại diễn từ sau đây
    815.01    Diễn thuyết công cộng
    815.03    Tranh biện và thảo luận công cộng
    815.04    Kể chuyện
    815.05    Đàm thoại
Ta có thể lấy các con số phân loại này cho các thể loại diễn từ tại Việt nam
    816   Thư tín có thể lấy số phân loại này cho thư tín Việt nam
    817   Châm biếm và trào phúng có thể lấy số phân loại này cho châm biếm và trào phúng của Việt nam
    818   Linh tinh lại có thể tiểu phân thành các loại
    818.02    Trích dẫn, thơ chế nhạo, giai thoại
    818.03    Nhật ký, hồi ký
Ta có thể lấy các số lẻ từ .01 đến 09 để tiểu phân mục này thành các loại:
    • Trích dẫn
    • Nhật ký, hồi ký, tạp ghi
    • Tùy bút
    • Phóng sự
    • Điếu văn
    • Các loại khác
Các ý kiến về việc tiểu phân các thời kỳ văn học và các thể loại văn học dành cho văn học Việt nam trên đây chỉ là những gợi ý. Cần phải có một sự cộng tác chặt chẽ giữa các chuyên gia về thư viện học và các chuyên gia của viện Văn học Việt nam khi biên dịch khung phân loại này và cần có sự nghiên cứu tỉ mỉ khi ấn định các thời kỳ văn học và các thể loại Văn học tại Việt nam.

Hy vọng rằng những gợi ý trên đây sẽ là những ý kiến hữu ích cho uỷ ban biên dịch Khung phân loại Thập phân Dewey sau này.